آخرین به روز رسانی در ۲۰ مهر ۱۴۰۰
مشکلات حسی زمانی رخ می دهند که کودک در دریافت اطلاعات و پاسخ به آنها از طریق حواسش مشکل داشته باشد. کودکانی که مشکلات حسی دارند ممکن است از هر چیزی که باعث تحریک حواس آنها شود
مانند نور، صدا، لمس کردن، مزه یا بو بیزار باشند.
علائم شایع مشکلات پردازش حسی در کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• بیش فعالی
• غالبا اشیاء را در دهانشان می گذارند
• در مقابل در آغوش گرفتن و بغل کردن مقاوت دارند
متأسفانه، اطلاعات و دانسته های زیادی در مورد مشکلات حسی و یا اینکه چرا برخی از کودکان این مشکلات را تجربه می کنند اما برخی دیگر از کودکان دچار این مشکلات نمی شوند، شناخته نشده است.
به خواندن ادامه این مطلب ادامه دهید تا بیشتر بدانید که کودکان در صورت داشتن اضافه بار حسی چه کارهایی انجام می دهند و همچنین چه کارها و درمان هایی می تواند برای پردازش اطلاعات حسی به آنها کمک کند.
پردازش حسی چیست؟
ممکن است در دوران ابتدایی با حواس پنجگانه آشنا شده باشید، اما در حقیقت شما جهان را با بیش از پنج حس تجربه می کنید.
پردازش حسی به هشت نوع اصلی تقسیم می شود:
• حس عمقی Proprioception: حس عمقی، حس آگاهی “درونی” است که از بدن خود دارید. این حسی است که به شما کمک می کند تا وضعیت و کنترل حرکتی خود را حفظ کنید. همچنین حسی است که در مورد نحوه حرکت و اشغال کردن فضا به شما آگاهی می دهد.
• وستیبولار Vestibular: این اصطلاح به تشخیص فضایی گوش داخلی اشاره دارد و عاملی است که شما را متعادل و هماهنگ نگه می دارد.
• حس آگاهی درونی Introception: این حسی است که نشان می دهد در بدن شما چه اتفاقی رخ میدهد. ممکن است بهترین تعریف برای آن این باشد که شما چه “احساسی” دارید. حس آگاهی درونی شامل احساس گرما یا سرما و حس کردن احساساتتان نیز می شود.
• حواس پنجگانه: در نهایت ۵ حس شامل لامسه، شنوایی، چشایی، بویایی و بینایی وجود دارد.
پیش از این به مشکلات حسی، اختلال پردازش حسی گفته می شد. با این حال، این اختلال به طور رسمی توسط نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) شناخته شده نیست.
به جای اختلال خاص خودش، بسیاری از پزشکان و متخصصان معتقدند که مشکلات حسی جزیی از یک بیماری یا اختلال دیگر می باشند. اعتقاد داشتن به این مساله، یکی از دلایلی است که نشان می دهد اطلاعات کمی در مورد مشکلات حسی و یافتن چگونگی بهترین روش درمانی برای آن وجود دارد.
اما آنچه تا کنون در این زمینه شناخته شده است می تواند به والدین، متخصصین خدمات درمانی و سایر مراقبین کودک کمک کند تا تجربیات حسی کودک را درک کرده و آنها را حمایت کنند.
مشکلات پردازش حسی در کودکان میتواند در بسیاری از جنبه های زندگی کودک را تحت تاثیر قرار دهد و حس سر در گمی و کلافگی ناشی از این اختلال باعث بروز مشکلاتی نظیر پایین آمدن توجه و تمرکز و افت آموزشی شود.
علائم مشکلات پردازش حسی چیست؟
علائم مشکلات پردازش حسی ممکن است به نحوه پردازش حس ها توسط کودک بستگی داشته باشد.
کودکانی که به راحتی تحریک می شوند ممکن است دارای حساسیت بیش از حد یا بیش حسی
hypersensitivity باشند.
کودکانی که به راحتی تحریک نمی شوند، حساسیت کمتری را تجربه کرده و دارای حساسیت پایین یا کم حسی hyposensitivity هستند.
نوع حساسیت و علائمی که کودک شما نشان می دهد، ممکن است تا حد زیادی بیش حسی یا کم حسی را در او تعیین کند.
به عنوان مثال، کودکانی که بیش حسی دارند اغلب به صورتی واکنش نشان می دهند که انگار همه چیز در اطراف آنها خیلی بلند یا خیلی روشن است. این کودکان ممکن است هنگامی که در اتاق های پر سر و صدا قرار بگیرند، مشکل داشته باشند. همچنین ممکن است آنها واکنش های نامطلوبی به بوها نیز نشان دهند.
این گونه واکنش های شدید ممکن است باعث بروز موارد زیر شوند:
• آستانه درد پایین
• کلامزی یا دست و پا چلفتی به نظر رسیدن
• رفتن به محل های خطرناک بدون در نظر گرفتن موارد ایمنی
• مرتبا پوشاندن چشم ها یا گوش ها
• بدغذایی و داشتن ترجیحات غذایی
اما کودکان کم حس hyposensitive، علاقه مند به تعامل با جهان اطراف خود هستند. آنها ممکن است برای دریافت بازخورد حسی بیشتر با محیط اطراف خود تعامل داشته باشند.
در واقع، این حالت ممکن است این کودکان را بیش فعال نشان دهد، در حالی که در واقعیت آنها به سادگی سعی می کنند حواس خود را بیشتر درگیر کنند.
علایم کم حسی:
• آستانه درد بالا
• برخورد با دیوارها
• دست زدن به اشیاء
• گذاشتن اشیاء در دهان
• تمایل به محکم در آغوش گرفته شدن
• برخورد با افراد یا اشیاء دیگر
چه عاملی باعث بروز مشکلات حسی در کودکان می شود؟
به طور دقیق مشخص نیست که چه عاملی باعث بروز مشکلات حسی در کودکان می شود.
همچنین مشخص نیست که آیا مشکلات حسی می توانند به خودی خود رخ دهند یا نه.
برخی از پزشکان و ارائه دهندگان مراقبت های درمانی معتقدند که مشکلات حسی خودشان علامت وجود یک مشکل دیگر هستند، نه اینکه به تنهایی مشکلی باشند.
با این حال علیرغم اینکه مشکلات حسی به عنوان یک اختلال رسمی شناخته نمی شوند، برخی تحقیقات نشان داده است که کدام کودکان بیشتر از سایر کودکان و به چه دلیل دچار مشکلات حسی می شوند.
یک منبع مطالعاتی معتبر در سال ۲۰۰۶ با مطالعه بر روی دوقلوها نشان داد که بیش حسی نسبت به نور و صدا ممکن است منشاء ژنتیکی داشته باشد.
اگر یکی از دوقلوها بیش از حد حساس و دارای بیش حسی بود، احتمال اینکه کودک دیگر نیز دارای بیش حسی باشد بیشتر بوده است.
همچنین این مطالعه نشان داد کودکانی که می ترسند یا مضطرب هستند ممکن است هنگام برخورد با محرک های لمسی مانند برس زدن موهای خود مشکلات حسی بیشتری را نشان دهند.
فراتر از ارتباط احتمالی ژن ها، مشکلات حسی ممکن است در کودکان نارس یا افرادی که عوارض زایمان را تجربه کرده اند، بیشتر رخ دهد.
فعالیت غیرعادی احتمالی مغز نیز می تواند نحوه واکنش مغز به حواس و محرک ها را تغییر دهد.
آیا مشکلات حسی علامتی از بیماری خاصی است ؟
بسیاری از پزشکان معتقد نیستند که مشکلات حسی خودشان به تنهایی یک اختلال باشند.
اما آنچه واضح است این است که برخی از افراد در پردازش آنچه احساس می کنند، می بینند، بو می کنند، مزه می کنند یا می شنوند مشکل دارند.
در اکثر موارد مشکلات حسی در کودکان رخ می دهد.
بسیاری از این کودکان در طیف اوتیسم هستند. بزرگسالان در طیف نیز می توانند مشکلات حسی را تجربه کنند.
سایر مشکلات یا اختلالات مرتبط با مشکلات حسی عبارتند از:
• اختلال کم توجهی و بیش فعالی (ADHD)
• اختلال وسواس فکری-عملی یا اختلال وسواسی-جبری (OCD)
تاخیر رشدی تکاملی در افرادی که دارای مشکلات حسی هستند نیز معمولا دیده می شود.
با این حال، توجه به این نکته ضروری است که کودکان مبتلا به بیش فعالی، بیش حسی را به دلیل کاملا متفاوتی نسبت به کودکانی که مشکلات حسی دارند تجربه می کنند.
افرادی که اختلال ADHD دارند ممکن است در تمرکز کردن یا آرام و ساکت نشستن مشکل داشته باشند. افرادی که مشکلات حسی دارند نیز ممکن است برای آرام و ساکت نشستن مشکل داشته باشند؛ زیرا مشتاق تعاملات حسی با دنیای اطراف خود هستند یا محیط اطرافشان آزار دهنده است.
مشکلات حسی چگونه تشخیص داده می شوند؟
مشکلات حسی به عنوان یک مشکل رسمی شناخته نمی شوند. این بدان معناست که هیچ معیار رسمی برای تشخیص آنها وجود ندارد.
در عوض پزشکان، مربیان یا ارائه دهندگان مراقبت های درمانی که با کودکانی کار می کنند که در پردازش اطلاعات حسی مشکل دارند، می توانند آنچه را که در رفتارها و تعاملات کودک مشاهده می کنند کاهش داده یا برطرف می کنند.
به طور کلی، این مساله که مشکلات حسی بسیار قابل مشاهده هستند، تشخیص آنها را آسان تر می کند.
در برخی موارد ، متخصصان ممکن است از آزمون یکپارچگی حسی و پراکسی
Sensory Integration and Praxis Tests (SIPT) و اندازه گیری پردازش حسی
Sensory Processing Measure (SPM)
استفاده کنند.
این آزمون ها می توانند به متخصصان و مربیان کمک کنند تا عملکرد حسی کودک را بهتر درک کنند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید:
• این گونه رفتارها و علائم مرتبط با مشکلات حسی در زندگی روزمره خلل ایجاد کرده است. هنگامی که گذراندن یک روز معمولی با کودک دشوار و علائم به حد زیادی شدید شده باشند، می بایست با پزشک مشورت شود.
• علائم به نوبه خود شدید و چشمگیر می شوند. اگر کودک دست و پا چلفتی و کلامزی شما به طور ناگهانی در ایستادن یا حرکت مشکل پیدا کرده است، زمان آن شده است که به پزشک مراجعه کنید.
• مدیریت رفتارها و واکنش های کودک بسیار دشوار شده است. هیچ کمک و راه حل سریعی برای رفع مشکلات حسی وجود ندارد. با این حال، ممکن است بتوانید با کمک متخصصان آموزش دیده به کودکتان کمک کنید تا رفتارش را مدیریت و کنترل کند.
روش های درمانی برای مشکلات حسی چیست؟
•کاردرمانی
کاردرمانگر می تواند با کودک تمرین کرده و یا کمک کند فعالیتهایی را که کودک معمولاً از انجام آنها به دلیل مشکلات حسی اجتناب می کند را بیاموزد.
کاردرمانگر می تواند یک رژیم حسی مناسب برای کودک ایجاد کند. رژیم حسی مجموعه ای از فعالیتهایی است که برای برآورده کردن نیاز و اشتیاق کودک برای دریافت حسی طراحی شده است. این فعالیت ها می توانند شامل پرش ستاره ای یا دویدن در جای ثابت باشد.
همچنین متد si یکی از موثرترین شیوه های درمان اختلال پردازش حسی است که در مراکز کاردرمانی انجام میشود
هر دوی گزینه های درمانی عنوان شده بخشی از درمان یکپارچگی حسی هستند. این روش به کودکان در یادگیری روش های پاسخگویی مناسب به حواسشان کمک کند. درمان یکپارچگی حسی برای کمک به کودکان در درک کردن تفاوت تجربیاتشان طراحی شده است تا بتوانند پاسخ های مناسب را برای محرکهای حسی بسنجند و به کار برند.
چشم انداز کودکان مبتلا به مشکلات حسی چگونه است؟
برخی از کودکان ممکن است با افزایش سن مشکلات حسی را کمتر تجربه کنند، در حالی که برخی دیگر تنها یاد می گیرند که با تجربیاتشان کنار بیایند.
برخی از پزشکان تنها مشکلات حسی را درمان نمی کنند، بلکه درمان علائم آن را در طول درمان کلی برای اختلال تشخیص داده شده مانند اختلال طیف اوتیسم یا ADHD هدف قرار می دهند.
اگر فکر می کنید کودک شما در پردازش احساساتش مشکل دارد و هیچ مشکل پزشکی یا بیماری زمینه ای دیگری ندارد، ممکن است گزینه های درمانی معتبر برای او محدود باشند.
از آنجایی که مشکلات حسی به عنوان یک اختلال رسمی محسوب نمی شوند، همه افراد مشتاق و علاقه مند به یافتن گزینه های درمانی یا اندیشیدن در مورد درمان هایی که در تغییر دادن رفتارها و مشکلات حسی موثر می باشند، نیستند.
سخن آخر:
حواس ما اطلاعات زیادی در مورد جهان اطرافمان به ما می دهد – از بوی های مختلف گرفته تا نحوه قرار گرفتن بدنمان در محیط.
اگر کودک شما در جمع آوری و تفسیر ورودی های حسی مشکل دارد، ممکن است نشانه هایی از مشکلات حسی را نشان دهد. این نشانه ها ممکن است شامل مشکل در تعادل و هماهنگی، فریاد کشیدن یا پرخاشگری برای جلب توجه و مرتبا بالا و پایین پریدن باشد.
اما درمان هایی مانند کاردرمانی، ممکن است به کودکان و بزرگسالانی که مشکلات حسی دارند کمک کند تا با دنیای اطراف خود کنار بیایند. هدف از درمان کاهش واکنش های بیش از حد و یافتن روش های سالم تری برای پردازش این تجربیات حسی است.