عواملی که سبب تاخیر رشد در کودک می شوند
تاخیر رشد و نمو اصطلاحی پزشکی است که هنگامی که نوزادان در حد مورد انتظار وزن نمی‌گیرند و رشد نمی‌‌کنند، به کار می‌رود.
این عارضه علت‌های احتمالی متعددی دارد.
از جمله نشانه‌های هشداردهنده بالقوه تاخیر رشد و نمو کودک اینها هستند:
علاقه نشان ندادن کودک به محیط اطراف و آنچه در آن رخ می‌دهد.
اجتناب از تماس چشمی با دیگران.
غرغر کردن و تحریک‌پذیری.
نرسیدن به شاخص‌های رشدی در سنین معین، از جمله حرف زدن، نشستن و راه رفتن.
کودکانی که در نه ماه اول تولد به الگوهای رشد خود نمی رسند، بیشتر احتمال دارد که در مدرسه و در دوران اتی رشد خود از دیگر همسالانشان عقب بمانند.
نتایج یک بررسی که روی حدود پانزده هزار کودک صورت گرفته است، نشان می دهد کودکانی که در نه ماهگی در ابراز مهارت های حرکتی خود کند هستند، به میزان قابل توجهی بیشتر احتمال دارد که در مهارت های ادراکی شان نیز عقب تر از همسالان خود باشند و از عملکرد رفتاری نامناسبی در پنج سالگی برخوردار باشند.
این یافته ها به بحث لزوم سرمایه گذاری بر این دوره رشد برای جلوگیری از نارسایی های ادراکی و رفتاری را تقویت می کند که در مدرسه بسیاری از کودکان را با مشکل مواجه می کند.
ارتباط بین عملکرد ادارکی و رفتاری کودکان با میزان رفاه انها نیز ارزیابی شد.
بر این اساس مشخص شد کودکانی که شرایط رفاهی بسیار ضعیفی را پشت سر گذاشته اند، در مدرسه در یادگیری لغات بیش از یک سال از همسالانی که از شرایط مناسب تری بهره مند بوده اند، کند ترند.
این بررسی را موسسه آموزش دانشگاه لندن با بررسی رشد حدود پانزده هزار کودک متولد سال دو هزار انجام داد. رشد ادارکی این کودکان با ازمایش های مختلف هوش ارزیابی و مقایسه شد. مهارت های حرکتی مورد نظر نه ماه اول تولد نیز نشستن، سینه خیز رفتن، ایستادن و برداشتن اولین گام ها برای راه رفتن بود.
زمانيكه كودك رشد مي كند و بزرگ مي شود, مهارتهاي مختلفي مثل برداشتن اولين قدم, اولين خنده ها يا باي باي كردن را مي آموزد. اين مهارت ها به عنوان مراحل رشدي شناخته مي شوند. كودكي با تأخير رشدي اين مراحل را همانند كودكان هم سن خود در همان زمان به دست نمي آورد. يك كودك ممكن است در يك حيطه و يا بيشتر از آن تأخير داشته باشد.
پنج گروه اصلي مهارت ها وجود دارند كه مراحل رشدي را تشكيل مي دهند:
– حركات درشت : استفاده از گروه بزرگي از عضلات براي نشستن, ايستادن, راه رفتن, دويدن و غيره. حفظ تعادل و تغيير وضعيت.
– حركات ظريف: استفاده از دستها و انگشتان تا بتواند بخورد, نقاشي كند, لباس بپوشد, بازي كند, بنويسد و كارهاي بسيار ديگري را انجام دهد.
– زبان: صحبت كردن از طريق زبان بدن و ادا و اشاره, ارتباط و درك آنچه كه ديگران مي گويند.
– شناختي : مهارتهاي تفكر شامل يادگيري, درك,حل مسأله, استدلال و يادآوري.
– اجتماعی: تعامل با ديگران, داشتن روابط با خانواده, دوستان و معلمان, مشاركت و پاسخ به احساسات ديگران.
آیا مي توان از تأخير رشدي پيشگيري كرد؟
از آنجائيكه بيماري هاي مختلف بسياري هستند كه مي توانند باعث تأخير رشدي شوند, راه یکسان و مشابه براي پيشگيري از تأخير رشدي وجود ندارد. آنچه كه مهم است, آگاهي داشتن از مراحل رشدي كودكان و مشاوره با متخصص اطفال و متخصص کاردرمانی است. در صورتي كه شما تصور مي كنيد كه ممكن است مشكلي وجود دارد. مداخله به هنگام و به موقع در كمك به كودكتان براي غلبه بر هر نوع تأخير رشدي كليدي و مهم است.
عوامل عمده ای که سبب تاخیر رشد در کودک می شوند، عمدتاً به دو دلیل می باشند:
۱- علت ژنتيك:
ناهنجاري هاي ژنتيكي يا كروموزومي مثل سندروم داون و ساير بيماري ها كودك را در معرض خطر تأخيرات رشدي قرار مي دهد.
۲- عوامل محيطي:
– مسموميت با عوامل مضر قبل يا بعد از تولد مثل سرب
– ابتلای مادر به عفونت ها در هنگام بارداری
– تب شدید که منجر به تشنج شود نارس به دنیا آمدن کمبود اکسیژن هنگام تولد
– ضربه به سر کودک در هنگام زایمان یا بعد از آن
اگر زمان درمان كودكان تأخير رشدي عقب بيافتد چه اتفاقي مي افتد؟ آيا درمان خواهند شد؟ آيا بدتر مي شوند؟
بسياري از تأخيرات رشدي را مي توان همان ابتدا درمان كرد به طوريكه تا قبل از رسيدن كودك به سن مدرسه، او مي تواند خودش را به هم سالانش برساند. با اين وجود، از آنجائيكه بسياري از اين تأخيرها دير تشخيص داده مي شوند- معمولاً اگر تاخیر خیلی شدید نباشد در مدرسه و توسط معلم کودک تشخیص داده خواهد شد- تأثير بزرگي روي توانائي هاي كودك به جا خواهد گذاشت. وقتي كه تأخير كودكي تشخيص داده مي شود و برنامه درماني مناسب وجود دارد، بسياري از اين كودكان هنوز قادر خواهند بود تا بر اثرات تأخيرات رشدي شان غلبه كنند. اگرچه هر چه تاخیر حرکتی کودک زود تر تشخیص داده شود درمان کودک راحت تر و احتمال رسیدن به رشد مطلوب با کیفیت و کمیت بیشتری به همراه خواهد بود. اگرچه در بعضی موارد شاید تاخیر حرکتی همیشه همراه کودک باشد (مثلاً در کودک مبتلا به سندرم داون) ولی باز هم با کاردرمانی و گفتاردرمانی می توان فاصله این تاخیر را کم کرد و یا حداقل این که در همین حد نگه داشت و مانع از افزایش این تاخیر شد.